Zümrüd-ü
Ankâ Kıssası
Dâsitân-ı memleket-i müstetir
Pür masallar onda vardır kim bilir
(Gizli
memleketlerin destanı. Kim bilir onda dolu masallar vardır)
Rabbenâ lutfeyle ver söz incini
Anlatam ben iş bu faslın gencini
(Rabbim
sen bana inci gibi sözlerini lutufeyle de ben de bu hazine gibi hikayeyi
anlatayım)
Mâdem ol Hâkk usla kutsar bizleri
Tahkiyet eylem veli şol sözleri
(Madem
ki Allah bizi akılla kutsadı. Ancak o zaman ben de şu sözleri edeyim
Zümrüd-ü
Ankâ masalı der özüm
Kıssalar
kıssasını söyler sözüm
(Zümrüd
ü Anka masalı söylerim. sözüm kıssaların kıssasıdır.)
Vardı pinhân bir diyârın hâkimi
Zâtı için der ki Bâlâhân kimi
(Gizli
bir diyârın hâkimi vardı. Zâtı için kimileri Bâlâhan derdi)
Pâdişah evlâda vâsıl oldu kız
Yüznü tek bir kez gören kalb etti cız
(Pâdişah
'Bâlâhân' bir kız evlada kavuştu. Onu görenlerin gönlü cız etti)
İsteyip kim boynu eğrik kalmasın
Çok duâ der Hâkka bahtsız olmasın
(Boynu
bükük kalmasın,bahtsız olmasın diye Allah'a çok dua ederdi)
Aynı yatmışken duaylan uykudan
Fırlayıp kim kalktı hemmen korkudan
(Yine
dua edip yatmışken. Korkuyla fırlayıp uyandı.)
Gördü bir düş âdetâ kâbus idi
Ellerin kaldırdı Allahım dedi
(Âdetâ
bir kâbus görmüştü. Ellerini kaldırıp duâ etti.)
Hakk Teâlâ ger rüyam gerçek ola
Kî acım âlâm-ı evlattan ola
(Hak
Teala eğer rüyam gerçek olursa acım evlat acısından olur, dedi.)
Koştu
hemmen ol sabah âlimlere
Anlatıp
ister devâ şer düşlere
(O
sabah hemen alimlere koşup kâbusuna anlatıp çare istedi)
Hem kerîmem yaşça olcak on sekiz
Hem de perv-ü bâle pür dîvâne kız
(Kızım
hem 18 yaşında olacak. Hem de kol kanata çok düşkün olacak)
İşte ol dem sırtlanıp oddan kanat
Arz ve bizden ayrık eyler irtibat
(İşte
o zaman ateşten kanatlar takıp dünyadan ve bizde irtibatı kesecek)
Birde Zümrüd eyle esmâsın dedi
Hâkk bu âciz kuluna zulm eyledi
(Birde
adını Zümrüd koyun dedi. Hak bu aciz kula zulüm etti)
Mollalar hep bir ağızdan söyledi
Dinle bunlar ihtiyâr sözler dedi
(Mollalar
hep bir ağızdan söyledi. Dinle bunlar seçilmiş sözler dedi)
Belki lânet olmayıp hem kayradır
Mutlakâ ol gördüğün düş hayradır
(Belki
kötülük değildir de bir hediyedir.Mutlaka o gördüğün rüya hayırdır.)
Pâdişâhın gönlü eyler hem rahâd
Hem de aklından gider sayr u fesâd
(Padişahın
hem gönlü rahat etti hem de aklından hastalık ve ayrılık gitti)
Der ki Hâkk emretti ben kul neyleyim
Kızçemin esmâsı Zümrüd eyleyim
(Dedi
ki Hakk emretti ben kulu olarak neyleyim kızımın adını Zümrüd edeyim)
Oldu fâlih söyleyip bunlarca söz
Kalbinin kavlinde kalmayınca köz
(Böyle
sözler söyleyip kalbini yakan ateşten kurtuldu)
Zanneder âtînümâ düş görmedim
Tanrıdan şol bir lütufmuş bilmedim
(Zannetti
ki geleceği gösteren bir düş görmedim. Allah bana hediye vermiş bilemedim)
Boş
verip görmüş iken sâdık bi düş
Bir
yola kim girdi yok ondan dönüş
(Sadık
bir rüya gördüğü halde boş verip bir yola girdi ki o yoldan dönüş yoktur.)
Her nasıl görmüş ise ol düşüni
Öyle tâlim etti düşni düşüni
(Rüyayı
nasıl görmüş ise ona göre yetiştirdi kızını)
Kızçe genç kız oldu yıllar geçtide
Murg u per vû bâle hayran geçtide
(Yıllar
geçti de küçük kız genç kız oldu. Bu yıllar kuşlara kola kanada hayran geçti.)
Dinleyip her dem Simurg massalları
Oldu hem o şâh-ı murgun zarı
(Her
vakit Anka'nın masallarını dinleyip en sonunda onun ağlayıcısı 'âşığı' oldu)
Gönlü kalmışken o kuşlar şâhına
Gece gün boğuldu gencin âhına
(O
kuşların şahına âşık olmuşken gece ve gündüz onun ahına boğuldu)
Eyleyip
ol hâle Bâlâhan keder
Çâresiz
fermânı sadrâzâma der
(O
hale Bâlâhân keder eyledi ve çaresizce sadrazama ferman emretti.)
Kim haber gönder Simurg Ankâ'ya tez
Etmesin ol şâh-ı murg şahına söz
(Dedi
ki hemen Anka'ya haber gönderin. Kuşların şahı şahına söz etmesin.)
Bâl vurup derhal bu il içre gele
Dağ ve taş yer gök ve âb gelsin dile
(Kanat
vurup hemen bu ile gelsin. Dağ taş yer gök ve su gelsin dile.)
Haşmetinden olsun ülkem şâdumân
Perri açsın âcilen gelsin hemân
(Büyüklüğünden
ülkem sevinsin kanatlarını açsın acilen gelsin)
Mühr vurup vermiş kebûter ellere
Geçmesin kim nâme ağyâr ellere
(Mühür
vurup mektubu güvercinlerin eline vermiş ki yabancıların eline geçmesin.)
Ol kebûter vardı Ankâ huzruna
Nâmelerin sundu Ankâ nazrına
(O
güvercin Anka'nın huzuruna varıp mektubu Anka'ya verdi)
Hem okur Ankâ bu mektûbâtı der
Bir ziyâretten de gitmez asla ser
(Anka
mektubu okuyup bir ziyaretten de başımız gitmez ya der)
Kim
seyâhât arzusundandır ola
Tez
vakit kalkıp da çıkmıştır yola
(Her
halde seyahat arzusundandır tez vakit kalkıp yola girmiş)
Vardı dâvet eyledikleri yere
Gördü Bâlâhân çağırmış boş yere
(Davet
edildikleri yola vardı. Gördü ki Bâlâhan boş yere çağırmış)
Der ki bir genç kız için kalkıp gelem
Hal bu şânım için olmuştur elem
(Dedi
ki; bir genç kız için kalkıp gelmek şanım için acı verici olmuştur.)
Öfkelenmiş hem saray yakmış be-taht
Ah edip der ey pâdişah ol bi-baht
(Öfkelenmiş
hem sarayı hem tahtı yakmış ve ey padişah bahtsız olasın diye beddua etmiş.)
Terk eder ol yurdu derhal öfkeli
Anladım der düşmanım bundan beli
('Anka'
o yurdu öfkeyle derhal terk eder ve anladım 'Bâlâhan' bundan böyle düşmanım
der.)
Bu durum Bâlâhân'ın kalbin sıkar
Öfke eyler harp için yurttan çıkar
(Bu
durum Bâlâhan'ın kalbini sıkar ve savaşmak için yurttan çıkar)
Pâdişah
kim toplayıp hemmen erât
Âşiyân-ı
ankâ için sürdü at
(Padişah
'Bâlâhan' hemen askerler toplayıp Anka'nın yuvası için at sürdü.)
Pâdişâhın ordusundan bir doğan
Uçmuş Ankâ'ya haber vermiş heman
Der ki Kûh-i Kâf'a Bâlâhân gelir
Şer ilen Ankâ kıranlıklar diler
(Der
ki Kaf Dağı'na Bâlâhan gelir. Kötülük ve Anka'yı öldürmek ister.)
Ordu kurmuş pek devâsâ periler
Saymadım çok belki on binlerdiler
Ol vakit ankâ çagırmış pür hudût
Hayvanât derya olmuş murglar bulut
(O
zaman Anka her yere haber salmış. Hayvanlar deniz gibi yığılmış kuşlar bulut
gibi toplanmış.)
Oldu
hâzır şahların her ordusu
Kûh-i
kâfın pes ü pîşin durdu sû
(Hazır
oldu iki şahın ordusu. Kaf Dağı'nın önünde ve arkasında durdu askerler)
Böyle bir cenk görmemiş hiçbir beşer
Gerçi görmeklense ger aklen şaşar
(Hiç
bir insan böyle bir savaş görmemiştir. Eğer görseydi aklını şaşırırdı.)
Hem Simurg yenmiş Bâlâhân ceyşini
Hem esir almış
da şâhın kendini
(Simurg
hem Bâlâhanın ordusunu yenmiş hem de onu esir almış.)
Anka sultâna vururken pençesi
Çıktı meydâna yiğitler gencesi
(Anka,
Sultan'a 'Bâlâhân' tam pençesini vururken. Meydana genç bir yiğit çıktı.)
Der ki ey Ankâ bırak sultânı da
Bak ki kimdir şahsına eyler nida
(Dedi
ki; Ey Anka, Sultanı bırak da sana seslenen kimdir bir bak.)
Gel berâber yek a yek cenk eylesek
Olsa kim gâlip dilekler söylesek
(Gel
seninle tek e tek savaşalım. Kim galip gelirse bir dilek dilesin.)
Der kabul ettim eder Ankâ savaş
Genç eder Ankâ'yı hepten hurdahaş
(Anka
kabul eder ve savaşırlar. Genç, Anka'yı darma dağın eder.)
Der ki Ankâ çek erin askerlerin
İşte arzum böyledir buncak derim
(Sonra
da der ki Anka askerlerini çek benim dileğim işte bu kadardır.)
Anka eyler arzusun cengâverin
Der ki göster kendini açıp yüzin
(Anka
cengaverin arzusunu yerine getirir ve ona yüzünü aç da kimsin görelim der.)
Açtı çehrin attı arza miğferin
Pâdişâh kim der ya kızçem âferin
('Genç'
yüzünü açar ve miğferini yere atar. Padişah o anda der ki; Ey küçük kızım
aferin.)
Görki
cengâver o Zümrüd Hân imiş
Orda
dönmüş ey Simurg dinle demiş
Ben senin âşık değildim tahtına
Gökte hep seyreyleyen kanâdına
(Ben
senin ne tahtına nede göklerde dolaşan kanatlarına aşık değildim.)
İstedim ben sen yiğitler merdini
Şimdi gördüm sende babam derdini
(Ben
senin gibi yiğitlerin en merdini sevdim ama şimdi babamı senin elinden acı
çekerken gördüm.)
Bir giden kuş gördü Ankâ yurduna
Anlayıp gönderdi harp meydânına
('Lalam'
Anka yurduna giden bir kuş gördü ve o muhbiri anlayıp beni harp meydanına götürdü.)
Verdi efsûnî kılıçlar kim lalam
Söyleyip git
olmasın şâhım alam
(Büyülü
kılıçlar verdi lalam ve dedi ki git şahım acı çekmesin.)
Bir de gördüm kuşların şâhenşahı
Hem de almış pençesin altı şahı
(Bir
de ne göreyim kuşların yüce şahı. Şahı 'Bâlâhân' pençesinin altına almış.)
İşte aklım gitti baştan ol zamân
Durdu dünyâ etti kalbim pür demân
(İşte
o zaman aklım başımdan gitti. Dünya durdu kalbim haykırmaya başladı.)
Düştü hem kayboldu artık değerin
Bet tavustan pâyın ol zâgdan sesin
(
Değerin artık düşüp kayboldu. Benim için ayağın tavustan sesin kargadan çirkin
oldu.)
Anka söyler sence mert kız görmedim
Kızçe sultan sen gibiymiş bilmedim
(Anka
dedi ki senin gibi mert kız görmedim. O saraydaki küçük kız sultan senmişsin
bilmedim.)
İsterim ben şimdi sen cengâveri
Aksi bir hal eylemem bundan beri
(Şimdide
ben senin gibi bir mert kızı isterim. Bundan sonra da bunun aksi bir hal
eylemem.)
Gördü
Zümrüd Han çevirmiş ona yüz
Nâr-ı
ankâ söndü yanmış yılca yüz
(Gördü
ki Zümrüd Sultan ondan yüz çevirmiş. O zaman Anka'nım 100 yıldır yanan ateşi sönmüş.)
İşte Ankâ orda durmuş ölmeye
Der ki Zümrüd Hân Simurg kim ölmeye
(İşte Anka orada ölmeye durmuş. O zaman Zümrüd
Sultan demiş ki; Anka ölmesin.)
Çün gönüldür bir defâ konmuş ona
Kumru emsâl uğramaz hiçbir yana
(Çünkü bu gönül ona konmuştur ve kumru gibi başka
bir yana meyletmez.)
Gönlü cız eyler Simurg'un âhına
Tez kılıncın saplar Anka kalbine
(Gönlü Anka'nın ahına dayanamaz ve kılıcını Anka'nın
kalbine saplar.)
Şok olur herkes eder halden telâş
Canlanır Ankâ bulur tekrâr ateş
(Herkes bu duruma şaşırı ve telaş ederler. Fakat Anka
canlanır ve tekrar ateşi yükselir.)
Anka söyler âli âlimmiş lalan
Verdi dû-seyf can veren hem can alan
(Anka der ki lalan büyük alimmiş. Sana hem can alan
hem de can alan iki tane kılıç vermiş.)
Sözle aldın seyf ilen verdin canım
Ben senin sen kim benim ol sultanım
(Sözle aldığın canımı kılıçla verdin. Ben senin
sende benim ol sultanım.)
Kızçe Zümrüd gönlü Ankâ'ylan olup
Aklının kavline Bâlâhan gelip
(Zümrüd Sultanın kalbi Anka ileydi ancak. Aklına
Bâlâhan geldi.)
Olmaya sultan Simurg'a meyl eder
Korktu kim evlatlığından zeyl eder
(Sultan 'Bâlâhan' olmasaydı Simurg'a meyl ederdi.
Ama onu evlatlıktan kovmasından korktu.)
Karşı
çıkmak istemiş sultan ola
At
ilen meydâna gelmiş kim lala
(Zaten
sultan 'Bâlâhan' karşı çıkmak istemiş. Tam bu sırada Zümrüd Sultanın lalası at
ile meydana
Bâlahan der kızçen olmuş on sekiz
Öyle kim geçmez ona senden lafız
('Lala'
der ki; Bâlâhan kızın 18 yaşında oldu. Artık senin ona sözün geçmez.)
Harp olan gün yaş günüymüş Zümrüdün
On sekiz olmuş o gün şans kim görün
(Meğer savaş olan gün Zümrüd Sultanın doğum
günüymüş. O gün 18 yaşına girmiş şansı görün.)
Periler nezdinde bir kânun imiş
Kim aşılmazdır bu kânunlar demiş
(Bu
periler katında bir kanun imiş.'lala' bu kanunlar aşılmaz demiş.)
Duydu
Zümrüd Hân bu kânûnî sözü
Pür
neşe yaştan durulmuştur gözü
(Zümrüd
Sultan bu kanun sözleri duydu. Neşeyle gözünün yaşından kurtuldu.)
Ol vakit tez koştu kuşlar şâhına
Yerle gök gark oldu onlar âhına
(İşte
o zaman o kuşların şahına koştu. Yerle gök onların ahına bulandı.)
Sardılar birbirlerincek kol kanât
Sanki dolmuştur alevlen kâinât
(Birbirlerine
sarıldılar. O zaman sanki kainat ateşle doldu.)
Söndüğünde gördüler hayret ile
Bir değil bir çift Simurg olmuş ola
(Ateş
söndüğünde hayretle gördüler ki bir değil iki tane Simurg olmuş.)
Girdi Zümrüd Han ki Ankâ donuna
Uçtular ol sonsuz ömrün sonuna
İki âşık oldu artık tek fasıl
Zümrüd-ü Ankâ fesanesi hasıl
(İki
aşık artık tek hikaye oldu ve Zümrüd ü Anka efsanesi ortaya çıktı)
Pür alevden per vü bâlin açtılar
Kûh-i Kâfın ardına dek uçtular
(Ateşten
kanatlarını açıp Kaf Dağı'nın ardına uçtular.)
Gör ki sen vallâhi hayret et işi
İşte gerçek oldu Bâlâhan düşi
(Gör
ki vallahi bu işe hayret edilir. İşte Bâlâhan'ın rüyası gerçek oldu.)
Buncadır anlatmazım başka masal
(Bu
kadardır artık başka masal anlatmam. İşte bu acayip mesel artık bitmiştir.)
